ANKETTE BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER VE ÖRNEK ANKET

“ANKETTE BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER

VE ÖRNEK ANKET”

Nevzat ÖYLEK (Bölümü: Yerel Yönetimler / Yüksek Lisans)

Anket özellikle sosyal bilim dalları içinde veri toplama tekniği olarak çokça kullanılan bir yöntemdir. Yaklaşımlar, inanışlar, davranışlar, özellikler ve mevcut durum ile ilgili veri toplama yöntemi olarak genellikle anket yöntemi kullanılmaktadır.

Bütün anketler sorulardan ve yönergelerden oluşur. Yönerge, anket soruları dışında bir açıklama hazırlanarak, anketin uygulanacağı kişilere  böyle bir  çalışmaya neden gerek duyulduğu konusunda bilgi veren, kısa bir açıklamalıdır.

Anket tasarımında ve uygulanmasında başlıca aşamalar şu şekilde sıralanabilir.

• Araştırma toplumunun sınırlandırılması
• Anket içeriğinin belirlenmesi
• Tasarım ve soruların düzenlenmesi
• Anketin yönetim dizaynının planlanması
• Ön deneme
• Uygulanması
• Verilerin işlenmesi ve analizi
• Sonuç raporunun hazırlanması

Araştırma Toplumunun Sınırlandırılması ve Örnekleme:

Anket yöntemi ile veri toplanmasında en önemli adımlardan biri, neyin inceleneceği, kiminle konuşulacağı ya da neyin gözlemleneceğinin kararlaştırılmasıdır. Bu kararlar örnekleme olarak adlandırılan ve ilgili toplumu  temsil yeteneğine sahip  birimlerin toplum içinden seçilmesi işleminin belirlenmesini sağlar. Toplumun tamamının kavranması çoğu zaman mümkün olmaz. Ayrıca örnekleme, araştırma maliyetinin  düşürülmesi, veri toplama işleminin hızının arttırılması, veri toplama sırasındaki hataların azaltılması  gibi avantajlar da sağlar. İyi bir örnek oluşturulabilmek için, toplanacak verilerin niteliklerinin belirlenmesi, değişkenlerin ve özelliklerinin tanımlanması, kimin veya neyin toplum olarak kabul edileceğinin tespiti, dolayısıyla toplumun sınırlandırılması ve birimin tanımlanması gerekir.

Anket İçeriğinin Belirlenmesi

Veri toplamak için bir anket çalışması yapılmasına karar verildikten sonra  bu anketin içeriğinin veya başlıklarının gözden geçirilmesine geçilir. Anketin içeriğine karar verilmesi anketin sınırlarının belirlenmesi anlamına gelir. Anketin içeriğini oluşturmak için, ölçülecek olan tutum, inanç, veya fikrin iyi bir tanımlaması yapılmalıdır. Hangi bilgilere ihtiyaç olduğu, ihtiyaç duyulan bütün verileri elde edebilmek için hangi bilgilerin istendiği ve bunların toplandığından emin olunup olunmadığı sorgulanmalıdır.. Bunların hangilerinin kişilere sorularak elde edilebileceği netleştirilmelidir  Bu sırada kişilerin duyarlılıkları, bazı bilgilerin hatırlatılmasının gerekebileceği gibi hususlar gözden kaçırılmamalıdır. Soruların, seçilen araştırma alanını kapsadığından emin olunmalıdır.

Anketin Tasarımı ve Soruların Düzenlenmesi

Ankette ilk sayfaya araştırmanın konusu, adı ve yapıldığı tarih yazılmalı, araştırmanın nereye bağlı olarak yürütüldüğü belirtilmelidir. Ayrıca özel bilgilerin yanıtlayıcının izni olmadan kullanılmayacağı güvencesi verilmelidir. Sorular kağıtların tek yüzüne yazılmalı ve yapraklar numaralanmalıdır. Olanaklar elveriyorsa anket formu soru kitapçığı olarak hazırlanmalıdır. Soru kağıdı ve görüşme çizelgelerinin doldurulduğu tarih ile görüşmecinin ad ve soyadını  yazmak üzere yer bırakılmalıdır.

Anketteki sorular küçük harfle, diğer tüm yönlendirici tümceler büyük harfle yazılır. Eğer anketin uygulamasında anketör kullanılıyorsa büyük harfle yazılan yönlendirici tümceler anketör içindir, cevaplayıcıya iletilmez . Anket düzeni içersinde soruların eksiksiz olarak yanıtlanabilmesi için yeterli boşluğun bulunması gereklidir .

Yüz yüze uygulanmayan anketlerde anketin başlangıcında, cevaplayıcıları bilgilendirmek amacı ile anketin nasıl doldurulması gerektiğini açıklayan bir yönerge bulunmalıdır. Anket formatı  anketin amacı ve soru cinsi dikkate alınarak kararlaştırılmalıdır.Anket formatı tüm anket boyunca tutarlı olmalıdır .

Soruların Düzenlenmesi

Anket sorularının düzenlenip kaleme alınması, anket sürecinin en önemli aşamalarından biridir. Sorular anketin yapı taşlarıdır. Soruların istenilen bilgiyi elde etmedeki gücü sonuçlara, diğer bütün aşamalarından daha fazla etki eder. Bu nedenle anket sorularının düzenlenmesinde büyük özen gösterilmelidir. Anketin bizzat cevaplayıcı veya anket uygulayıcısı tarafından doldurulması söz konusu olabileceği gibi posta ile, telefonla  ya da İnternet üzerinden  uygulanması  da söz konusu olabilir. Soruların hazırlanması sırasında bu hususun da göz önünde bulundurulması gerekir.

Soru Tipleri

Ankette hangi soru tipinin kullanılacağı, yapılacak anketle ulaşılmak istenen bilgi türüne bağlıdır. Veri toplamada anket yöntemi, daha çok geniş araştırma evrenlerinde, yüzeysel bilgilerin, ekonomik ve hızlı bir şekilde toplanması gerektiği durumlarda tercih edildiğinden, anket formlarında ağırlıklı olarak kapalı uçlu sorular kullanılır. Ancak, bazı durumlarda, araştırmada ayrıntılı  bilgi alınması gerekebilir. Böyle durumlarda  bir çözüm olarak, kapalı uçlu sorular yanında anketin sonuna bir veya daha fazla sayıda açık uçlu soru eklemek veya açık  kişinin  genel yorumunu soran bir soru eklemek gerekebilir.

Soruların İçerikleri

            Anket soruları, tiplerine göre gruplara ayrılabildikleri gibi, içeriklerine göre de gruplandırılabilir. Daha önce de  incelediğimiz gibi, anket soruları içeriklerine göre beş gruba ayrılırlar. Bunlar  olgusal sorular, davranış soruları, tutum ve görüş soruları, bilgi soruları ve özel amaçlı sorulardır. Bu grupların her biri hem açık uçlu sorularda hem de kapalı uçlu sorularda görülebilir.

Soruların düzenlenmesinde dikkat edilmesi gereken başlıca noktalar şu şekilde sıralanabilir.

ü      Sorular cevaplayıcının rahatça anlayabileceği şekilde ifade edilmelidir

ü      Sorularda kullanılan, kavram ve sözcüklerin sınırı ve içerikleri belirgin olmalıdır

ü      Sorular günlük konuşma dilinde, bilinen sözcüklerle ifade edilmelidir. Özel anlam ve terimlerin kullanılmasından kaçınılmalıdır. Bir soru kapsamında bir kaç konu hakkında görüş istenmemelidir

ü      Ankette yer alan sorular, cevaplayıcının cevabını her hangi bir şekilde etkileyecek özellikte olmamalıdır. Sorular değer yüklü, yönlendirici, rahatsız edici ya da cevaplayıcı üzerinde prestij üstünlüğü yaratacak içerikte olmamalıdır

ü      Sorular cevaplayıcıyı yönlendirici nitelikte olmamalıdır

ü      Sorular cevaplayıcıyı rahatsız edici olmamalıdır

Soruların Sıralanması

Bir ankette soruların sırası anketten güvenilir bulgular elde edilmesini sağlaması açısından önemlidir. Anket formunda soruların sıralaması yapılırken şunlara dikkat edilmesi uygun olacaktır:

ü      Soruların araştırmanın amacını ortaya koyacak biçimde, genelden başlayarak özele doğru düzenlenmelidir.

ü      Soruların sıralanmasında önce yanıtlanması kolay, genel olgusal sorulardan başlanmalı (Yaş, isim, akrabalık ilişkileri vb gibi), giderek yargısal sorulara geçilmelidir.

ü      Cevaplayıcının özel yaşamı ile ilgili sorulara, kişiyi ürkütmemek amacı ile, mümkün olduğunca anketin sonunda yer verilmelidir.

ü      Cevaplayacak kişilere göre önemli olan sorular öne alınabilmelidir.

ü      Anket soruları mantıksal bir düzen içinde sıralanmalıdır.

ü      Ankette aynı içeriğe ait sorular gruplandırılmalıdır.

ü      Az karşı çıkılacak, herkesin kolayca yanıtlamak isteyeceği sorular öne alınmalıdır.

Anketin güvenirliğini ve geçerliliğini arttıracak sorular cevaplayıcıların ankete  

Yanıtlar

Uygulanacak anketin kalitesi sorular yanında, yanıt seçeneklerinin nasıl sunulduğu, soruların sırası, ve anketin uzunluğu gibi etkenlere de bağlıdır. Daha önce de belirtildiği gibi ankette, kullanım amacına uygun olarak çoğunlukla kapalı uçlu soruların kullanılması söz konusudur. Kapalı uçlu soruların yanıtlarının düzenlenmesinde kullanılan iki ayrı sınıflama sistemi söz konusudur. Bunlar;

ü      Sınıflayıcı sistemleştirme

ü      Ölçeklendirici sistemleştirmedir.